Eitt af verkefnum félagsins var að stofna tónlistarnefnd til að
gera tillögur um flutning tónlistar í útvarpinu. Skyldi félagið
hafa fulltrúa í henni og fór þess á leit að útvarpslögum yrði
breytt til þess að því gæti orðið. Hinn 15 apríl 1951 ritaði félagið
eftirfarandi bréf til formanns útvarpsráðs, Ólafs Jóhannessonar:
Á aðalfundi Tónskáldafélags Íslands í gær voru undirritaðir kjörnir
í nefnd til samvinnu við Ríkisútvarpið um tónlistarmál, enda voru
þeir hr. Páll Ísólfsson og Jón Þórarinsson á fundinum og á engan
hátt mótfallnir slíkri nefndarkosningu. Með tilvísun til samninga
milli Ríkisútvarpsins og STEFs, þar sem fram er tekið að Ríkisútvarpið
mæti með velvilja tillögum Tónskáldafélagsins í þessum efnum,
leyfum vér oss að fara þess á leit að þér boðið oss á næsta fund
útvarpsráðs til að ræða samkomulag um undirstöðuatriði þessara
mála.
Þann 15. maí 1951 ritar svo Tónskáldafélagið eftirfarandi bréf
til Útvarpsráðs:
Undirrituð nefnd hefir meðtekið bréf skrifstofu Útvarpsráðs dagsett
10. þ.m. varðandi samþykkt á fundi Útvarpsráðs 18. f.m. Nefndin
hefir átt fund með tónlistarráðunautum Ríkisútvarpsins þeim dr.
Páli Ísólfssyni og Jóni Þórarinssyni, og hafa þeir orðið nefndinni
sammála um að leggja til að Útvarpsráð setji eftirfarandi reglur
um flutning íslenzkrar tónlistar í útvarpinu, að svo miklu leyti
sem tónverkin eru til á plötum eða böndum hjá útvarpinu:
1.) Hvert íslenskt verk fyrir hljómsveit eða hljómsveit og kór
sé ekki flutt í útvarpinu sjaldnar en 2 sinnum á ári.
2.) Hvert ísl.enzkt verk stofutónlistar (hljóðfæralög, sónötur
, dúó, tríó, kvartettar m.m.) ekki sjaldnar en 3 sinnum á ári
3.) Hvert íslenzkt verk fyrir kór án undirleiks ekki sjaldnar
en 6 sinnum á ári
4.) Hvert íslenzkt einsöngslag ekki sjaldnar en að minnsta kosti
12 sinnum á ári
5.) Hvert íslenzkt danslag eða skemmtilag sé ekki flutt sjaldnar
en 52 sinnum á ári
6.) Ókunn eða lítt kunn íslenzk tónverk séu á fyrsta og næstfyrsta
ári endurtekin í útvarpinu ekki sjaldnar en 6 sinnum á ári með
ekki lengra tímabili á milli en 10 dögum.
7.) Ef talið er orka tvímælis að plötur eða tónbönd verka séu
nothæfar að því er snertir flutninginn eða upptökugæðin, þá skulu
tónskáldin sjálf eða erfingjar þeirra skera úr þessu að því er
snertir þeirra eigin verk.
Þessar tillögur urðu að sannkölluðu baráttumáli. Tveimur árum
síðar, þ.e. þann 11. mars 1953 birtust þessar tillögur í dagblöðum.
Jón Leifs boðaði fréttamenn útvarps og blaða á sinn fund daginn
eftir. Frétt kom í Morgunblaðinu frá þeim fundi og segir í henni
m.a.:
Aðalfundur Tónskáldafélags Íslands haldinn sunnudaginn 1. marz
1953 lýsir megnri óánægju sinni yfir vanrækslu þeirri, sem Ríkisútvarpið
hefir, þrátt fyrir margítrekuð tilmæli, sýnt um útbreiðslu og
kynningu á íslenzkri tónlist. Tónskáldafélagið hefir á seinustu
árum oftsinnis farið þess á leit:
1) Að kjörin yrði sérstök dagskrárnefnd tónlistar við útvarpið
til að gæta hlutleysis og réttlætis í vali dagskrárliða tónlistar
eins og 5. gr. laga um útvarpsrekstur og 7. grein reglugerðar
um útvarpsrekstur mæla fyrir um og eins og tíðkast hvarvetna við
útvarpsstöðvar annarra landa.
2) Félagið hefir einnig gert aðrar endurbótatillögur, m.a. um
sérstakar reglur fyrir flutning íslenzkrar tónverka í útvarpinu,
sem þar eru á plötum, og endurtekningar þeirra. Öllum þessum tilmælum
hefur verið hafnað. Flutningur íslenzkrar tónlistar í útvarpinu
hefir verið mjög lítið aukinn. Ríkisútvarpið hefir ennfremur vanrækt
stórlega að hagnýta sína ágætu aðstöðu til að koma á dagstkárskiptum
við erlendar útvarpsstöðvar og kynna þannig Ísland, íslenzka framleiðslu,
íslenzk sjónarmið og íslenzka menningu og tónlist á erlendum vettvangi.....
Mbl. hefur aflað sér upplýsinga um að tónlistarráðunautar útvarpsins
voru ekki staddir á fundi þessum, enda mun a.m.k. dr. Páll Ísólfsson
hafa sagt sig úr Tónskáldafélaginu á sl. ári.
Sama dag barst Tónskáldafélaginu úrsagnarbréf Jóns Þórarinssonar.
Í viðtali formanns og varaformanns Tónskáldafélagsins við formanns
útvarpsráðs kom fram að, að hans áliti kæmi það ekki til greina,
að útvarpsráð setti einhverjar reglur um flutning tónlistar í
útvarpinu. Útvarpið hefði tvo menn, Pál Ísólfsson og Jón Þórarinsson
sem störfuðu með fullu umboði útvarpsráðs við að sjá um tónlistardagskrá
útvarpsins. Með öðrum orðum; þeir réðu þessu í einu og öllu sjálfir.
Bjarki Sveinbjörnsson ©
11. október 1998