Haustið 1955 stóð til af hálfu Tónskáldafélagsins að minnast 10
ára afmæli þess með því að halda tónlistarhátíð þar sem flytja
skyldi eingöngu íslenska tónlist. En á síðustu stundu var Íslensku
tónlistarhátíðinni frestað vegna skorts á sinfóníuhljómveit. Útvarpsstjóri,
Vihljálmur Þ. Gíslason hafði lagt niður sinfóníuhljómveitina á
vegum útvarpsins og því strandaði allt af sjálfu sér. Hljómsveitin
var síðar stofnuð að nýju 1956 og í apríl árið eftir varð draumurinn
um Íslenska tónlistarhátíð að veruleika.
Dagana 27. - 30. apríl 1957 var hátíðin haldin í Reykjavík í tilefni
af 10 ára afmæli Tónskáldafélagsins (sem að vísu var árið 1955).
En hvernig mátu ungu tónskáldin stöðu sína, hvernig var starf
þeirra metið af "hinum eldri"? Jórunn Viðar tónskáld hugleiddi
það í tímaritsgrein sama ár:
Aldrei hefur verið reynt að koma með einhverja nýjung hér á sviði
lista svo að hún hafi ekki mætt áhugaleysi. Menn hefja ævistarfið
fullir lífsgleði og bjartýni, en um leið og þeir reyna að framkvæma
eitthvað af áformum sínum er þeim greitt rothögg einhversstaðar
frá. Þeir átta sig um stund - en sköpunarþráin verðu ekki bæld.
Þeir reyna aftur - högg, - og aftur: högg, högg. Samt eru rothöggin
betri en sinnuleysið. Og svo er það þó vonin um samsæti á sjötugsafmælinu:
Hver veit? Il faut continuer, sagði skáldið og hélt áfram að borða
grautinn.
Sundrungin og samstöðuleysið náði líklega hápunkti sínum þessum
áratug; ekki bara í tónlistinni, heldur flestöllum öðrum listgreinum.
Jórunn Viðar skrifar ennfremur:
Árum saman hefur undirrituð setið á fundum Tónskáldafélagsins
og Bandalags íslenzkra listamanna og hlustað á þann mannamun sem
gerður er á "skapandi" og "túlkandi" listamönnum. Alltaf hefur
þetta haft sömu áhrif á taugakerfið í mér. Hvers vegna? Vegna
þess að:
ef túlkandi list er ekki skapandi, þá er hún engin list
ef skapandi list er ekki túlkandi, er hún engin list
ef list er ekki sköpuð og túlkuð, er hún ekki list.
Á hátíðinni var gefin ákveðin mynd af stöðu tónsköpunar í landinu,
þó svo ýmislegt hafi vantað þar á. Viðhorfin til hins nýja og
hins gamla birtist kannski helst í umfjöllun um tónleikana, annars
vegar frá Jóni Þórarinssyni, sem teljast verður á þessum tíma
til yngri kynslóðarinnar, og hinsvegar umfjöllun Eggerts Stefánssonar
söngvara, sem hóf sinn söngferil árið 1916, árið áður en Jón fæddist.
Um verk Jóns Nordal, Sinfonietta Seriosa skrifaði Jón Þórarinsson:
"Þetta er að dómi þess, er þessar línur ritar, athyglisverðasta
verk hátíðarinnar, þaulhugsað, vel unnið, hugmyndaríkt og á margan
hátt glæsileg tónsmíð...... Eggert Stefánsson skrifar hinsvegar
um þetta verk: "Sinfonietta - lítil sinfónía eftir Jón Nordal.
- Fannst mér hún ekki nógu lítil". Í mati þessara tveggja manna
mætist nýji og gamli tíminn, og einmitt á þessum árum verða kynslóðaskipti,
og ekki síst stílskipti í íslenskri tónsköpun. Nýtt líf kemur
inn í íslenskt tónlistarlíf og tími nýrra viðhorfa, í takt við
það sem var að gerast á hinum norðurlöndum.
Bjarki Sveinbjörnsson ©
11. október 1998