Ljóst er, að framganga ýmissa mála á vegum Tónskáldafélags Íslands
gekk hægt fyrir sig. Má þar til nefna ýmist samstarf við systurfélögin
á Norðurlöndum, en mikil fjarlægð og mikill ferðakostnaður kom
í veg fyrir reglulega þátttöku í þessu samstarfi. Einnig var sú
spurning frammi hvort Ísland hefði þann ávinning af samstarfinu
sem til væri kostað, eða eins og segir í fundargerð 17. október
1965:
Jafnframt fól stjórn Tónskáldafélags Íslands formanni sínum að
ítreka við hin skandinavísku tónskáldafélaög þá einföldu staðreynd
að þátttaka Íslands í Norræna tónskáldaráðiu er vegna aðstöðu
landsins svo erfið, tímafrek og dýr, að hún borgar sig ekki nema
henni fylgi aukin útbreiðsla íslenskra tónlistar í hinum skandinavísku
löndum.
Tónskáldafélagið vann vel að því að bæta þessi samskipti og fór
Jón Leifs m.a. til hinna norðurlandanna við að vinna að þeim málum.
Tónlistardagar Norræna tónskáldaráðsins voru haldnir í Reykjavík
sumarið 1967. Undirbúningingurinn hófst þegar haustið 1965 en
þá var gert ráð fyrir að tónlistardagarnir yrðu haldnir árið eftir.
Ljóst er að fjármögnun slíkrar hátíðar var ekki síður erfið þá
en nú og taldið menntamálaráðherra sá sér ekki fært að láta neitt
fé að ráði í slíka framkvæmd. Hugmyndir komu fram í þá veru að
selja hljóðritanir af tónleikunum til útvarpsstöðva norðurlandanna
og á þann hátt ná inn fjarmagni til framkvæmdanna. Skrifaði Jón
Leifs m.a. bréf til formanna norrænu tónskáldafélaganna í lok
árs 1965 til að leita eftir stuðningi þeirra í þeim efnum. Í janúar
1966 fór Jón Leifs til Noregs og Svíþjóðar til skrafs og ráðagerða
við formenn norrænu tónskáldafélaganna um undirbúning tónlistardaganna.
Á framhaldsaðalfundi 17. febrúar 1966 má lesa um framvindu þessa
máls:
Formaður skýrði frá því, að hann hefði skrifað formönnum norrænu
tónskáldafélaganna og beðið þá að styðja tilmæli tónskáldafélags
Íslands til norrænu útvarpsstöðvanna um að þær keyptu dagskrárefni
hinna væntanlegu norrænu tónlistardaga í Reykjavík. Svar hefði
þó enn ekki borist, hvorki frá hinum norrænu útvarpsstöðvum sem
hefði verið skrifað 6. f.m. né frá formönnum tónskáldafélaganna,
sem hafði verið skrifað 31. f.mán. Af því tilefni samþykkti aðalfundur
Tónskáldafélags Íslands að heimila stjórn félgsins að fresta norrænu
tónlistardögunum til vorsins 1967, en að fela stjórninni að reyna
að minnast 20 ára stofnafmælist norræna tónskáldaráðsins 25. október
næstkomandi með hátíðartónleikum í Reykjavík eins og fundur norræna
tónskáldaráðsins á síðasta sumri hefði óskað.
Tónleikarnir voru svo haldnir haustið 1967 og þóttu takast vel
í hvívetna. Lesa má af því tilefni í fundargerð 29. september
1967 eftirfarandi ályktun sem samþykkt var á þeim fundi:
Aðalfundur Tónskáldafélags Íslands 29. september 1967 þakkar útvarpsstjóra
og samstarfsmönnum hans alla framkvæmd tónlistardaga Norræna tónskáldaráðsins,
er haldnir voru í Reykjavík nýlega. Jafnframt lætur fundurinn
í ljós þá von að framkvæmd þessi megi verða upphaf að aukinni
kynningu íslanskrar tónlistar í dagskrá hljóðvarps og sjónvarps
og á efnisskrá opinberra tónleika einkum hjá Sinfóníuhljómsveit
Íslands. Það hlýtur að verða krafa Tónskáldafélags Íslands að
komið veriði á kynningu íslanzkrar tónlistar með svipuðum hætti
og kynningu íslenskrar myndlistar, en það mundi verða talin óviðeigandi
frammistaða ef listasafn ríksisins kynnti nær eingöngu erlenda
list og ef val þar sýndra listaverka væri tilviljunum háð. Það
er því eindregin ósk Tónskáldafélags Íslands að t.d. á hverjum
tónleikum Sinfóníuhljómsveitar Íslands verði kynnt, a.m.k. eitt
íslenzkt verk og að dagskrárnefnd tónlistar fyrir opinbera hljómleika
og útvarp, skipuð kjörnum sérfræðingum, hafi yfirumsjón með dagskrárvali.
Baráttan var eilíf hvað varðaði aukinn flutning á íslenskri tónlist,
bæði á opinberum tónleikum og í útvarpi.
Árið 1968 var örlagaríkt ár í sögu félagsins. Á því ári var stofnfundur
íslenskrar tónverkamiðstöðvar haldinn í herbergi 513 á Hótel Sögu
og markaði sá fundur tímamótauppgjör í formennsku. Á þessu ári
lést Jón Leifs og féll þar í valinn einn sérstæðasti foringi íslenskra
félagasamtaka sem um getur á þessari öld.
Sérstakt má telja að síðasta ár Jóns Leifs sem formaður félagsins
skyldi vera mest áberandi fyrir það að hann lenti í mikilli baráttu
við þá aðila sem hann hafði staðið í baráttu fyrir, og með, síðan
árið 1945. Má þar til nefna eins og bent hefur verið á uppgjörið
hvað varðaði stofnun tónverkamiðstöðvarinnar.
Upp kom mál í tengslum við sameign Jóns Leifs og Tónskáldafélagsins
á húseigninni að Bókhlöðustíg 2. Hafði Jón yfirtekið persónulega
hagstætt lán sem tónskáldafélagið hafði fengið í tengslum við
þessi húsakaup. Taldi Jón sér ólíft í húsinu saman með Tónskáldafélaginu
vegna þróunar mála í tengslum við stofnun Tónverkamiðstöðvarinnar.
Þessi mál þróuðust á þann hátt að í byrjun árs 1969 fóru fram
umræður við ekkju Jóns Leifs, frú Þorbjörgu Leifs um kaup á húseigninni.
Niðurstaða þeirrar umræðu var sú að frú Þorbjörg vildi ekki selja
sinn hluta í húseigninni, en var á sama tíma tilbúin að leigja
hluta hennar áfram til STEFs, en leysa vandamál tónskáldafélagsins
með því að þeir fengju einnig inni í húsinu, en þó með því skilyrði
að Bandalag Íslenskra Listamanna kæmi einnig þar inn. Má ætla
að þetta fyrirkomulag hafi m.a. verið sett fram til að halda minningu
Jóns Leifs á lofti í einni húseign, en öll þessi félög er nátengd
persónunni Jóni Leifs.
Niðurstaðan varð sú að Tónskáldafélag Íslands og STEF keyptu sameiginlega
húseignina Laufásveg 40 og opnaði það möguleika á að ráða starsmann
fyrir bæði félögin ásamt því að reka erindi þeirra og tónverkamiðstöðvarinnar
útávið ásamt að sjá um almenn skrifstofustörf. Starfarækja félögin
skrifstofur sínar í þessu húsnæði í dag.
Bjarki Sveinbjörnsson ©
11. október 1998