Um 1980 var stofnuð svokölluð tónfræðadeild við Tónlistarskólann
í Reykjavík. Frá henni gátu nemendur útskrifast með grunnmenntun
sem tónskáld eða jafnvel fræðimenn. Lokaverkefni frá deildinni
gátu í senn verið tónverk eða rannsóknarritgerð. Hugmyndin með
stofnun deildarinnar var m.a. sú að vekja áhuga nemenda á rannsóknum
og að þjálfa nemendur við skriftir. Það verður því miður að segjast
að árangur eins og er hefur að mestu orðið ein kynslóð tónskálda,
aðeins örfáir hafa valið að skrifa fræðiritgerð til lokaprófs.
Nemendur hafa lokið svokölluðu B.A. prófi frá tónfræðadeildinni,
sem hefur verið metið til fulls sem slík af flestum erlendum háskólum.
Meðal þess sem nemendur kynntust í deildinni var raftónlist. Eins
og sagði hér að framan var í upphafi notast við þá aðstöðu sem
Tónmenntaskólinn í Reykjavík bauð upp á. Í fyrstu var aðeins kennd
elektrónísk tónlist, þ.e. analóg tækni undir handleiðslu Hjálmars
H. Ragnarssonar og síðar Snorra Sigfúsar Birgissonar. Eftir að
Þorsteinn Hauksson tók við kennslu í deildinni bætti hann tölvutónlist
við sem námsefni. Þar af leiðandi varð aðstaða sú sem Tónmenntaskólinn
bauð upp á fljótlega ófullnægjandi.
Um miðjan 8. áratuginn skoðuðu Þorkell Sigurbjörnsson og nokkrir
nemendur Tónlistarskólans verkfræðideild Háskóla Íslands. Markmiðið
var að sýna nemendum hina "geysistóru" tölvu háskólans, en Þorkell
hafði alla tíð verið óspar á áróður um þessa tækni. Heimsóknin
endaði þó í hálfgerðu rifrildi við umsjónarmann tölvunnar um
það að tölvur og tónlist ættu einhvern tíman eftir að eiga saman
að mati umsjónarmannsins var það tóm vitleysa.
Þorsteinn Hauksson fékk ólík viðbrögð í Háskóla Íslands árið 1990
er hann hélt þar fyrirlestur um tölvutónlist. Kveikti fyrirlesturinn
áhuga Sigfúsar Björnssonar prófessors, forstöðumanns Upplýsinga-
og merkjafræðistofu Háskólans, á að koma á samstarfi og sameiginlegri
aðstöðu vísindamanna, tónskálda og annarra aðila úr ýmsum fögum
sem notuðu sér tölvur við tónlist og aðrar hljóðrannsóknir.
Eftir að Þorsteinn hafði kynnt þessa hugmynd fyrir formanni Tónskáldafélagsins,
Hjálmari H. Ragnarssyni, og skólastjóra Tónlistarskólans, Jóni
Nordal, var ákveðið að Þorsteinn ynni að þessari hugmynd og veitti
slíku samstarfi forstöðu. Keypt voru tæki og sett upp aðstaða
í Háskóla Íslands undir heitinu Tal og tónver. Þrátt fyrir að
tækin hafi vakið áhuga óvandaðra einstaklinga (stundum kallaðir
þjófar) þá hefur stúdíóið verið endurnýjað jafnharðan og hafa
þar verið kenndar tónsmíðar og stundaðar rannsóknir, kennsla og
hljóðvinnsla. Einnig hefur verið komið á samstarfi við erlendar
stofnanir, IRCAM í París og Nordic Electro - Acoustics Music Organization
á Norðurlöndum. Þá má nefna að í þessu stúdíói hafa til þessa
farið fram ýmsar rannsóknir á vegum nemenda og kennara Háskóla
Íslands og Tónlistarskólans í Reykjavík.
Auk þessa samstarfs Háskólans og Tónlistarskólans hefur Þorsteinn
Hauksson unnið frekar að hugmyndum um slíkt tölvuver og samstarfsaðila
um það. Hann hefur m.a. sett fram tillögur um samstarf við Tölvugrafíkdeild
Myndlista- og handíðaskóla Íslands. Tillögurnar kveða á um að
þessar stofnanir sameinist um aðstöðu og tækjakaup til stofnunar
margmiðlunar vers þar sem unnið yrði með mynd og hljóð, komið
upp aðstöðu til mynd- og tónsköpunar og rannsókna á þessum vettvangi.
Hugmyndin er að þær deildir sem fyrir eru verði áfram sjálfstæðar
einingar, en nettengist margmiðlunar stúdíóinu þannig að vinna
megi í þeim frá hvorum stað. Jafnframt kveða tillögurnar á um
að komið verði upp sérstökum margmiðlunar sýningarsal sem verði
tengdur verunum og búinn bestu fáanlegu mynd- og hljóðtækjum.
Verður nú spennandi að sjá hvort hægt verði að koma upp "alvöru"
aðstöðu í nútíma tónsmíðatækni á Íslandi þar sem listgreinar,
sameinaðar og hver fyrir sig, fá að þróast í takt við nútímann
tæplega 40 árum eftir að fyrstu óskir um það komu fram. Íslendingar
eiga vel menntað fólk á þessum sviðum, og þó svo einhvers staðar
sé veikur hlekkur hafa Íslendingar aldrei hikað við að sækja sér
aðstoð erlendis á þeim sviðum þar sem menn eru veikastir fyrir.
Dæmin sanna að innan ýmissa greina íslensks samfélags stöndum
við jafnfætis og í einstaka tilfellum framar en aðrar þjóðir heims.
Því ekki að láta reyna á það í tæknilegum listgreinum?
Bjarki Sveinbjörnsson ©
11. október 1998